Γράφει ο Γιάννης Κουτσομύτης
Έληξε το βράδυ της Δευτέρας ο πόλεμος στον Καύκασο ανάμεσα στην Αρμενία και το Αζερμπαϊτζάν για τη διαφιλονικούμενη περιοχή του Ναγκόρνο Καραμπάχ, με συνθηκολόγηση ουσιαστικά του Ερεβάν μετά την ήττα του στο πεδίο της μάχης και την ραγδαία προέλαση των δυνάμεων του Μπακού.
Οι δυνάμεις των Αζέρων πέτυχαν τις τελευταίες ημέρες να διασπάσουν πλήρως τις αμυντικές θέσεις των Αρμενίων στην στρατηγικής σημασίας πόλη Σούσι, η οποία βρίσκεται λίγα μόλις χιλιόμετρα από την πρωτεύουσα της περιοχής Στεπανακέρτ. Η κατάληψη του Σούσι, το οποίο βρίσκεται σε υψίπεδο, έδινε καίριο στρατιωτικό πλεονέκτημα στους Αζέρους για να καταλάβουν το Στεπανακέρτ. Υπό αυτές τις συνθήκες, ήταν απολύτως αναμενόμενη η εισήγηση των Αρμενίων στρατηγών προς τον Πρωθυπουργό Νικόλ Πασινιάν για άμεση συμφωνία τερματισμού του πολέμου, ακόμη και με σημαντικές εδαφικές παραχωρήσεις προς το Αζερμπαϊτζάν.
Η Ρωσία, η οποία διαδραμάτιζε εξαρχής καθοριστικό ρόλο στην εικοσάχρονη διένεξη, μεσολάβησε ανάμεσα στην Αρμενία και το Αζερμπαϊτζάν, και με τη σύμφωνη γνώμη της Τουρκίας κατέθεσε μια πρόταση, η οποία ουσιαστικά αποτελεί τη συνθηκολόγηση της Αρμενίας στον πόλεμο, Με βάση τη συμφωνία, η οποία δημοσιεύθηκε στον ιστότοπο της Προεδρίας της Ρωσίας, η Αρμενία υποχρεούται να παραδώσει το σύνολο σχεδόν των εδαφών του Ναγκόρνο Καραμπάχ, διατηρώντας μόνο έναν θύλακα γύρω από την πρωτεύουσα της περιοχής Στεπανακέρτ, όπου θα αναπτυχθεί ρωσική ειρηνευτική δύναμη 2.000 περίπου στρατιωτών.
Τι λέει λοιπόν το κείμενο της συμφωνίας; (σε πρόχειρη δική μου μετάφραση)
Εμείς, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας του Αζερμπαϊτζάν Ιλχάμ Αλίγιεφ, ο Πρωθυπουργός της Δημοκρατίας της Αρμενίας Νικόλ Πασινιάν και ο Πρόεδρος της Ρωσικής Ομοσπονδίας Βλαντίμιρ Πούτιν, δηλώνουμε τα εξής:
1. Ανακοινώνεται πλήρης εκεχειρία και παύση όλων των εχθροπραξιών στη ζώνη της σύγκρουσης στο Ναγκόρνο Καραμπάχ από τις 00:00 ώρα Μόσχας στις 10 Νοεμβρίου 2020. Η Δημοκρατία του Αζερμπαϊτζάν και η Δημοκρατία της Αρμενίας, εφεξής αποκαλούμενες «τα μέρη», αδρανοποιούνται στις θέσεις τους.
2. Η περιοχή του Άγκνταμ επιστρέφεται στη Δημοκρατία του Αζερμπαϊτζάν έως τις 20 Νοεμβρίου 2020.
3. Κατά μήκος της γραμμής επαφής στο Ναγκόρνο Καραμπάχ και κατά μήκος του διαδρόμου Λατσίν, θα αναπτυχθεί ένα ειρηνευτικό σώμα της Ρωσικής Ομοσπονδίας αποτελούμενο από 1.960 στρατιώτες με ελαφρύ οπλισμό, 90 θωρακισμένα οχήματα μεταφοράς προσωπικού, 380 αυτοκίνητα και ειδικό εξοπλισμό.
4. Το ειρηνευτικό σώμα της Ρωσικής Ομοσπονδίας αναπτύσσεται παράλληλα με την απόσυρση των αρμενικών ενόπλων δυνάμεων. Η διάρκεια της παραμονής του ειρηνευτικού σώματος της Ρωσικής Ομοσπονδίας είναι 5 έτη, με αυτόματη παράταση για τις επόμενες πενταετείς περιόδους, εάν κανένα από τα συμβαλλόμενα μέρη δεν δηλώσει 6 μήνες πριν από τη λήξη της περιόδου πρόθεσης να τερματιστεί η εφαρμογή αυτής της διάταξης.
5. Προκειμένου να αυξηθεί η αποτελεσματικότητα του ελέγχου επί της εφαρμογής των συμφωνιών από τα μέρη της σύγκρουσης, αναπτύσσεται ένα κέντρο διατήρησης της ειρήνης για τον έλεγχο της κατάπαυσης του πυρός.
6. Η Δημοκρατία της Αρμενίας θα επιστρέψει την περιοχή Καλμπατζάρ (Kalbajar) στη Δημοκρατία του Αζερμπαϊτζάν έως τις 15 Νοεμβρίου 2020 και την περιοχή Λάτσιν (Lachin) έως την 1η Δεκεμβρίου 2020. Ο διάδρομος Λάτσιν (πλάτος 5 χλμ.), ο οποίος θα διασφαλίσει τη σύνδεση του Ναγκόρνο Καραμπάχ με την Αρμενία και ταυτόχρονα δεν θα επηρεάσει την πόλη Σούσι, θα τεθεί και θα παραμένει υπό τον έλεγχο του ειρηνευτικού σώματος της Ρωσικής Ομοσπονδίας.
Με συμφωνία των μερών, τα επόμενα τρία χρόνια, θα καθοριστεί ένα σχέδιο για την κατασκευή μιας νέας διαδρομής κατά μήκος του διαδρόμου Λάτσιν, παρέχοντας επικοινωνία μεταξύ του Ναγκόρνο Καραμπάχ και της Αρμενίας, με την επακόλουθη αναδιάταξη του ρωσικού ειρηνευτικού σώματος για την προστασία αυτής της διαδρομής.
Η Δημοκρατία του Αζερμπαϊτζάν εγγυάται την ασφάλεια της κυκλοφορίας κατά μήκος του διαδρόμου πολιτών, οχημάτων και αγαθών Λάτσιν και προς τις δύο κατευθύνσεις.
7. Εκτοπισθέντα άτομα και πρόσφυγες θα επιστρέψουν στο έδαφος του Ναγκόρνο Καραμπάχ και σε παρακείμενες περιοχές υπό τον έλεγχο του Γραφείου της Ύπατης Αρμοστείας των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες.
8. Θα υπάρξει ανταλλαγή αιχμαλώτων πολέμου, ομήρων και άλλων κρατουμένων και των σορών των νεκρών.
9. Απαγορεύεται ο αποκλεισμός όλων των οικονομικών και μεταφορικών συνδέσεων στην περιοχή. Η Δημοκρατία της Αρμενίας εγγυάται την ασφάλεια των συγκοινωνιακών συνδέσεων μεταξύ των δυτικών περιοχών της Δημοκρατίας του Αζερμπαϊτζάν και της Αυτόνομης Δημοκρατίας του Ναχιτσεβάν, προκειμένου να οργανωθεί η απρόσκοπτη κυκλοφορία πολιτών, οχημάτων και αγαθών και προς τις δύο κατευθύνσεις. Ο έλεγχος των μεταφορών ασκείται από τους φορείς της Υπηρεσίας Συνόρων του FSB της Ρωσίας.
Με συμφωνία των Μερών, θα δρομολογηθεί η κατασκευή νέων οδών επικοινωνίας και μεταφορών που θα συνδέουν την Αυτόνομη Δημοκρατία του Ναχτσιβάν με τις δυτικές περιοχές του Αζερμπαϊτζάν.
Τι σημαίνει η συμφωνία
Με τη συμφωνία αυτή, η Αρμενία παραχωρεί το σύνολο σχεδόν των εδαφών του Ναγκόρνο Καραμπάχ στο Αζερμπαϊτζάν, διατηρώντας μόνο έναν θύλακα γύρω και βόρεια από το Στεπανακέρτ, ο οποίος θα φυλάσσεται από την ρωσική ειρηνευτική δύναμη.
Όλες οι περιοχές στο νότιο τμήμα του Ναγκόρνο Καραμπάχ, τις οποίες έχουν καταλάβουν οι δυνάμεις των Αζέρων από την αρχή των εχθροπραξιών στις 27 Σεπτεμβρίου, θα παραμείνουν υπό την κατοχή του Αζερμπαϊτζάν. Η Αρμενία διατηρεί έναν στενό διάδρομο στο πέρασμα Λάτσιν, το οποίο θα διασφαλίζει τις συγκοινωνίες και τις μεταφορές ανάμεσα στην επικράτεια της Αρμενίας και το θύλακα του Στεπανακέρτ.
Χάρτης του Ναγκόρνο Καραμπάχ και της ευρύτερης περιοχής, σύμφωνα με τη διάταξη των στρατευμάτων τη Δευτέρα 9/11/2020 [Πηγή: BBC News]
Το Αζερμπαϊτζάν κερδίζει το άνοιγμα ενός στρατηγικού διαδρόμου από τα νότια του Ναγκόρνο Καραμπάχ και διαμέσου της επικράτειας της Αρμενίας, μέχρι τον αυτόνομο αζέρικο θύλακα του Ναχτσιβάν στα δυτικά της Αρμενίας. Με αυτόν τον τρόπο επιτυγχάνει την άρση του χερσαίου αποκλεισμού του Ναχτσιβάν από τη “μητέρα πατρίδα” και το Μπακού. Έτσι όμως δημιουργείται απευθείας χερσαία διασύνδεση ανάμεσα στο Αζερμπαϊτζάν και την Τουρκία, αφού το Ναχτσιβάν διατηρεί χερσαία σύνορα με την Τουρκία. Επιτυγχάνεται έτσι ένας διαχρονικός στρατηγικός στόχος για την Άγκυρα που ήταν η χερσαία διασύνδεση με το Αζερμπαϊτζάν, μέχρι τώρα η συγκοινωνία ανάμεσα στην Τουρκία και το “αδερφό” Αζερμπαϊτζάν γίνεται είτε μέσω της Γεωργίας (από όπου περνάει και ο στρατηγικής σημασίας αγωγός TANAP που καταλήγει στον γνωστό μας TAP), είτε μέσω Ιράν. Με τη συμφωνία λοιπόν αυτή η Τουρκία αποκτά χερσαία πρόσβαση στην Κασπία Θάλασσα, ενώ το Αζερμπαϊτζάν αποκτά απευθείας πρόσβαση στην Τουρκία και την Ευρώπη.
Σημαντικές παράμετροι πάντως της εικοσαετούς διαμάχης παραμένουν ασαφείς, ακόμη και μετά την τριμερή συμφωνία της Δευτέρας. Το κυριότερο ερώτημα που παραμένει αναπάντητο είναι ποιό θα είναι το καθεστώς αυτού του συρρικνωμένου θύλακα στο Ναγκόρνο Καραμπάχ. Σύμφωνα με τις “Βασικές Αρχές”, τη συμφωνία αρχών που έχει προτείνει ο ΟΑΣΕ από το 2007 και το 2009, το τελικό καθεστώς της περιοχής θα καθοριστεί από τους πολίτες της περιοχής μέσω δημοψηφίσματος.
Εθνική καταστροφή για την Αρμενία
Η συμφωνία αποτελεί μια ιστορική νίκη για το Αζερμπαϊτζάν, καθώς ανακτά εδάφη τα οποία είχε απωλέσει από την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης και μετά, μέσω διαδοχικών πολέμων. Ταυτόχρονα όμως αποτελεί στρατηγική ήττα, μεγέθους εθνικής καταστροφής για την Αρμενία, η οποία υποχρεώνεται να παραχωρήσει εδάφη, τα οποία στη συνείδηση του αρμενικού λαού αποτελούν μέρος του εθνικού κορμού, ασχέτως αν τα κατείχε κατά παράβαση συγκεκριμένων αποφάσεων του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών.
Μόλις έγινε γνωστή η συμφωνία το βράδυ της Δευτέρας, ξέσπασαν διαδηλώσεις στο Ερεβάν από αγανακτισμένους πολίτες, οι οποίοι εισέβαλλαν στο κεντρικό κτήριο της Κυβέρνησης της Αρμενίας και στο Κοινοβούλιο, όπου επικράτησε χάος. Κάποιοι διαδηλωτές προσπάθησαν να λιντσάρουν τον Πρόεδρου του Κοινοβουλίου Αραράτ Μιρζογιάν, ενώ έγινε ανεπιτυχής προσπάθεια από κάποιους διαδηλωτές να επιτεθούν στην οικία του Πρωθυπουργού. Οι τοπικές αρχές κατάφεραν τελικά το πρωί της Τρίτης να επιβάλλουν την τάξη στην πρωτεύουσα της Αρμενίας.
Ο Πρωθυπουργός Νικόλ Πασινιάν προσπάθησε με ανάρτησή του στο Facebook να δικαιολογηθεί για την συνθηκολόγηση, λέγοντας ότι αυτή ήταν η εισήγηση των στρατηγών, και πως πρόκειται για μια πολύ επώδυνη συμφωνία. Ο Πρόεδρος του Ναγκόρνο Καραμπάχ Αραγίκ Χαρουτιουνιάν δήλωσε πως η συμφωνία ήταν αναπόφευκτη, καθώς οι αρμενικές δυνάμεις είχαν απωλέσει εδάφη τις τελευταίες εβδομάδες και οι δυνάμεις των Αζέρων βρίσκονταν κοντά στην πρωτεύουσα Στεπανακέρτ. Ο Πρόεδρος της χώρας Αρμέν Σαρκισιάν συγκάλεσε σύσκεψη των πολιτικών κομμάτων για να γίνει αξιολόγηση της κατάστασης.
Ένα πολύ σκληρό μάθημα γεωπολιτικής και ιστορίας
Η συμφωνία/συνθηκολόγηση της 9ης Νοεμβρίου αποτελεί ένα πολύ σκληρό μάθημα γεωπολιτικής και ιστορίας, όχι μόνο για τους ατυχείς Αρμένιους, αλλά και προς πάσα κατεύθυνση. Όπως προφητικά είχε γράψει την 1η Σεπτεμβρίου, πριν αρχίσει ο πόλεμος, ο Αρμένιος ιστορικός και statesman Γκεράρντ Λιμπαριντιάν, ο μεγαλοϊδεατισμός της πλειοψηφίας της πολιτικής τάξης της Αρμενίας, σε συνδυασμό με απερίσκεπτες ψευδαισθήσεις ιστορικού αναθεωρητισμού, έδωσαν την αφορμή στην Τουρκία να εμπλακεί στη σύγκρουση και να φτάσει τελικά να επιτύχει ένα σημαντικό βήμα στα σχέδια του παντουρκισμού και του “Στρατηγικού Βάθους”.
Οι Αρμένιοι στρατηγοί πιάστηκαν θανάσιμα αδιάβαστοι από τις επιχειρησιακές δυνατότητες των τουρκικής και ισραηλινής κατασκευής drones, τα οποία για τη συντριπτική πλειοψηφία των στρατιωτικών αναλυτών ήταν το όπλο εκείνο που έκρινε και τον πόλεμο. Τα τουρκικής κατασκευής Bayraktar TB2 και τα ισραηλινής κατασκευής Harop εξουδετέρωσαν την αρμενική αεράμυνα και το πυροβολικό, κατέστρεψαν περί τα 90 τανκς και κατατρομοκράτησαν τον αρμενικό στρατό, αφού κατάφερναν να χτυπούν τα οχήματα μεταφοράς προσωπικού, καθιστώντας αυτοκτονική σχεδόν τη χερσαία μεταφορά στρατευμάτων και την ενίσχυση της πρώτης γραμμής άμυνας.
Η Ρωσία απο την πλευρά της και ο Βλαντίμιρ Πούτιν έπαιξε αριστοτεχνικά το ρόλο του “διαίρει και βασίλευε” στον Καύκασο, όντως τυπικά σύμμαχος της Αρμενίας, χωρίς όμως να παρέχει καμία στήριξη στο Ερεβάν, πέραν της συμφωνίας αμυντικής αληλεγγύης, η οποία όμως καλύπτει μόνο τα εδάφη της επικράτειας της Αρμενίας και όχι το Ναγκόρνο Καραμπάχ. Κατάφερε επίσης να πετάξει έξω από την τελική διευθέτηση της σύγκρουσης τα άλλα δυο μέλη του ΣΑ του ΟΗΕ που μετέχουν στο Minsk Group του ΟΑΣΕ, τις Ηνωμένες Πολιτείες και τη Γαλλία, και να δείξει ότι στην περιοχή το απόλυτο κουμάντο το κάνει η Ρωσία.
Η Τουρκία βγαίνει μεγαλοπρεπώς κερδισμένη από την υπόθεση, αφού χωρίς να ρίξει τυπικά ούτε μια τουφεκιά και χωρίς να έχει οποιεσδήποτε απώλειες, κατάφερε να δημιουργήσει τις συνθήκες για την πλήρη ανατροπή του status quo στην περιοχή. Δείχνει έτσι σε όλο τον κόσμο ότι έχει και τη βούληση και τα μέσα να κερδίζει περιφερειακούς πολέμους, χρησιμοποιώντας κάθε θεμιτό (Bayraktar) ή αθέμιτο τρόπο (Εισαγωγη ισλαμιστών μαχητών από τη Συρία). Κερδίζει επίσης τη στρατηγική διάνοιξη χερσαίας πρόσβασης προς στην Κασπία Θάλασσα, ενισχύει εμφατικά το μήνυμα του παντουρκισμού προς την Κεντρική Ασία και καθιστά την αμυντική της βιομηχανία αστέρα των ανά την γη πολεμικών συγκρούσεων.
Ο πόλεμος στο Ναγκόρνο Καραμπάχ και τη δραματική του κατάληξη πρέπει να αποτελέσουν τροφή σκέψης και πολύ σοβαρού προβληματισμού στην Αθήνα και τη Λευκωσία. Και τα συμπεράσματα, τα οποία δέον όπως εξαχθούν είναι και στρατιωτικά, και γεωπολιτικά, αλλά και ιστορικά.
ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΘΕΟΧΑΡΗΣ
Η ΕΝΤΥΠΗ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΗΣ Ε.ΣΥ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου